(1943) Και οι δήμιοι πεθαίνουν

Πρωτότυπος/Αγγλικός τίτλος: Hangmen also die!

Η υπόθεση

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Πράγα, ο Reinhard Heydrich (Hans Heinrich von Twardowski), γνωστός κι ως "Δήμιος", δολοφονείται. Ο εκτελεστής του είναι ένας γιατρός, ονόματι Franticek Svoboda (Brian Donlevy), που είναι μέλος της αντίστασης. Κατά την προσπάθεια διαφυγής του, η Nasha Novotny (Anna Lee), κόρη του καθηγητή Stephen Novotny (Walter Brennan), θ' αποπροσανατολίσει την Γκεστάπο και θα βοηθήσει τον νεαρό γιατρό να γλυτώσει. Το ίδιο βράδυ, μην έχοντας καταφέρει να βρει κατάλυμα, ο Svoboda, θα επισκεφτεί το σπίτι της Nasha και θα ζητήσει για δεύτερη φορά τη βοήθειά της, θέτοντας την ίδια και την οικογένειά της σε μεγάλο κίνδυνο. Ο καθηγητής Novotny συλλαμβάνεται, μαζί με εκατοντάδες άλλους αθώους Τσεχοσλοβάκους, από την Γκεστάπο κι η Nasha, μην έχοντας άλλη επιλογή, σιωπά, ελπίζοντας στη σωτηρία του πατέρα της.

Η κριτική
Η ταινία "Και οι δήμιοι πεθαίνουν", είναι ένα μοναδικό δημιούργημα δυο μεγάλων προσωπικοτήτων των τεχνών, καθώς το σενάριό της υπογράφει, μέσω του John Wexley, ο Bertolt Brecht και την σκηνοθεσία της ο Fritz Lang. Όντας, λοιπόν, κράμα δυο πολύ διαφορετικών δημιουργών, το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε παρά να φέρει χαρακτηριστικά και των δυο και να μην αποτελεί χαρακτηριστικό έργο ενός εξ αυτών.
Κατά την περίοδο του 1942, ο Fritz Lang είχε ήδη γίνει αποδεκτός και αγαπητός στα Χολιγουντιανά πλατό, όμως ο Bertolt Brecht δεν ανήκε στην ίδια κατηγορία. Ο ρεαλισμός που προσπαθούσε ν' αποδώσει στα σενάριά του, αλλά κι η άρνησή του να συμβιβαστεί με τα αμερικάνικα κλισέ, έκαναν τους παραγωγούς ν' απορρίπτουν τα έργα του, παρά την ευρεία θεματική τους. Παρόλα αυτά, κανένας άλλος συγγραφέας δεν θα μπορούσε να έχει συμβάλλει, τόσο πετυχημένα, στο σενάριο της συγκεκριμένης ταινίας.
Βασιζόμενοι στην πραγματική δολοφονία του Reinhard Heydrich, στην Πράγα, ο Brecht κι ο Lang ξεκίνησαν να ερευνούν τον θάνατό του, έχοντας στο μυαλό τους τη δημιουργία μιας ταινίας, όταν θα κατάφερναν να συλλέξουν τα απαραίτητα στοιχεία. Από τις πολλές και διαφορετικές μαρτυρίες, όμως, στάθηκε αδύνατη η συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών για την συγγραφή ενός σεναρίου που θ' αναπαριστούσε το πραγματικό χρονικό της δολοφονίας του Προστάτη του Γ' Ράιχ κι έτσι οι δυο τους, χρησιμοποίησαν το γεγονός της δολοφονίας για τη δημιουργία μιας πλασματικής, αντιφασιστικής, ιστορίας.
Στο έργο, εν τέλει, ως εκτελεστή γνωρίζουμε τον νεαρό γιατρό Franticek Svoboda, όμως ο Brecht, δεν αργεί να ταυτίσει το πρόσωπό του, μ' ολόκληρο το έθνος της τότε Τσεχοσλοβακίας, αφαιρώντας από πάνω του την όποια ευθύνη. Στην προσπάθεια των Γερμανών να συλλάβουν τον δράστη, βέβαια, θυσιάστηκαν ένα σωρό αθώοι πολίτες, οι οποίοι λειτούργησαν ως αφορμή για τον διχασμό ενός ολόκληρου έθνους. Αυτό που ζητούσαν, όμως, οι Γερμανοί και που κατάφερε να τους δώσει τελικά ο λαός, ήταν ένα εξιλαστήριο θύμα κι ουσιαστικά αυτή η ικανότητα μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων να νικήσει το κακό με την κατάλληλη συνεργασία, είναι που προβάλλεται πολύ έντονα στο έργο.
Φυσικά, όμως, αν αναλογιστεί κάποιος την εποχή, με μεγάλη ευκολία συνειδητοποιεί ότι ένα τέτοιο έργο ήταν αδύνατον να υπάρξει χωρίς τις κατάλληλες τροποποιήσεις που θα το έκαναν να μοιάζει λιγότερο επαναστατικό και περισσότερο θελκτικό στον θεατή της δεκαετίας του 1940. Έτσι, η ιστορία σώζεται με την εισαγωγή της δεσποινίδος Nasha Novotny και της οικογενείας της.
Η νεαρή δεσποινίς, από τις προετοιμασίες του γάμου της, μην έχοντας άλλη επιλογή, καταλήγει να βοηθά την αντίσταση και τον νούμερο ένα καταζητούμενο. Φυσικά η ίδια, πληρώνει το τίμημα με την σύλληψη του πατέρα της, καθηγητή Novotny, κι η κατάσταση της οικογενείας της, μετά την σύλληψη, μοιάζει τραγική. Καθώς οι μόνοι δυο που γνωρίζουν την ταυτότητα του δράστη είναι η Nasha κι ο συλληφθείς, όλοι οι υπόλοιποι, εκφράζουν ό,τι θα σκεφτόταν η οποιαδήποτε οικογένεια που κινδύνευε να χάσει κάποιο μέλος της, χωρίς να έχουν συναίσθηση ότι οι ίδιοι έχουν, εν αγνοία τους, υποθάλψει τον εγκληματία.
Η εξέλιξη της πλοκής, λοιπόν, στήνεται λιθαράκι-λιθαράκι, περιέχοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να φανεί χρήσιμο στην εύκολη πρόσληψη του αντιπολεμικού μηνύματος και την αναγκαιότητα της συνεργασίας του λαού. Το "Και οι δήμιοι πεθαίνουν", με άλλα λόγια, αποτελεί ένα πολύ όμορφο δείγμα αντιναζιστικού φιλμ νουάρ, που παρά την μεγάλη του διάρκεια, προτείνεται σε όλους τους λάτρεις του καλού ασπρόμαυρου κινηματογράφου.

Βαθμολογία: 3,5/5

Τα σχετικά
Αμερικάνικο δράμα του 1943, βασισμένο σε ιστορία των Fritz Lang και Bertolt Brecht, σενάριο του John Wexley και σκηνοθεσία του Fritz Lang, διάρκειας 134 λεπτών, με βασικούς πρωταγωνιστές, τους Brian Donlevy, Anna Lee, Walter Brennan, Nana Bryant, William Roy, Margaret Wycherly, Gene Lockhart, Alexander Granach, Dennis O'Keefe και Hans Heinrich von Twardowski.

Οι σύνδεσμοι
Trailer
Imdb 
Rotten Tomatoes 

(1943) Στη σκιά της αμφιβολίας

Πρωτότυπος/Αγγλικός τίτλος: Shadow of a doubt

Ελληνικός τίτλος της πρώτης έκδοσης: Το χέρι που σκοτώνει

Η υπόθεση

O Charlie (Joseph Cotten) είναι ένας νεαρός, εύπορος άντρας που ζει στη Φιλαδέλφεια. Μια μέρα συνειδητοποιώντας ότι δυο άντρες τον παρακολουθούν και θέλοντας να ξεφύγει απ' αυτούς, θα καταφύγει στο σπίτι της μεγαλύτερης αδελφής του, που βρίσκεται στα προάστια. Η μεγάλη κόρη της οικογενείας, συνονόματη του θείου Charlie, έχοντας πλήξει από τη βαρεμάρα της αστικής ζωής της, θα θελήσει να καλέσει τον θείο της στο σπίτι για ν' αποκτήσει η συνηθισμένη μικροαστική ζωή τους λίγο ενδιαφέρον. Ο Charlie έρχεται κι η οικογένεια τον υποδέχεται με βασιλικές τιμές. Παράλληλα, όμως, με τον θείο Charlie, θα κάνουν την εμφάνισή τους κι οι δυο άντρες που τον παρακολουθούσαν στην παλιά του κατοικία, δημιουργώντας υποψίες, στη νεαρή Charlie (Teresa Wright), για τα μυστικά που μπορεί να κρύβει ο άνθρωπος που τόσο θαυμάζει.

Η κριτική

"Το χέρι που σκοτώνει (Shadow of a doubt)" είναι μια κλασική ταινία, από τις σχετικά πρώτες ταινίες της Αμερικανικής περιόδου, του Alfred Hitchcock. Σαφέστατα, όντας μια από τις ταινίες του μεγάλου δημιουργού, μόνο ως αριστούργημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί... ένα από τα πολλά που κοσμούν τη λαμπρή καριέρα του γνωστότερου Άγγλου κινηματογραφιστή στην ιστορία.

Αν κι η συγκεκριμένη ταινία, με μια πρώτη ματιά, νομίζουμε ότι διαφοροποιείται αρκετά σε σχέση με το υπόλοιπο έργο του Άγγλου δημιουργού, θα δούμε ότι πληροί πολλά από τα μοτίβα που βρίσκει κανείς στις περισσότερες ταινίες του. Ίσως, πληροί περισσότερα απ' όσα μπορεί με γυμνό μάτι να δει κάποιος.

Κύριος πρωταγωνιστής της ταινίας είναι το σασπένς, κάτι επόμενο από τον μάστορα του είδους αυτού. Συναντάμε, επίσης, το τρένο, που υπάρχει σε αρκετές ταινίες του, συμβολίζοντας τη ρευστότητα των καταστάσεων και την αλλαγή που μπορεί να φέρει στους επιβάτες του, αλλά και στους κατοίκους των πόλεων απ' τις οποίες διέρχεται αυτό. Έπειτα, έχουμε τις σκιές, κατάλοιπο του Hitchcock απ' το γερμανικό εξπρεσιονισμό, αλλά και την υποβλητική μουσική που εντείνει την αγωνία του θεατή.

Άλλο ένα στοιχείο, όμως, που παρατηρούμε στη συγκεκριμένη ταινία, είναι το δίπολο του καλού και του κακού. Αυτή τη φορά, βέβαια, το καλό και το κακό δεν συνυπάρχουν μέσα στον ίδιο χαρακτήρα, τον γνωστό αθώο ήρωα του Hitchcock που κατηγορείται άδικα για ένα έγκλημα που δεν έχει διαπράξει. Αντίθετα, σ' αυτήν την ταινία του, ο μεγάλος σκηνοθέτης, έχει ξεχωρίσει το καλό και το κακό σε δυο πρόσωπα, που αποκτούν υπόσταση το ένα μέσα απ' το άλλο. Φυσικά, αναφέρομαι στον θείο Charlie και την νεαρή Charlie, που μοιράζονται το ίδιο όνομα, τις ίδιες σκέψεις, αλλά και τα ίδια βιώματα (ακόμα κι αν ο ένας απ' τους δυο δεν τα έχει ζήσει ποτέ του).

Το στοιχείο του ανοίκειου, τώρα, θα το δούμε να υπάρχει μέσα στον θείο Charlie. Ένα αγαπημένο πρόσωπο της οικογενείας, που κρύβει, όμως, πολλά κι επικίνδυνα μυστικά. Η αλήθεια είναι ότι δεν αφορά καθόλου αν ο Charlie, που κατηγορείται για φόνο, είναι πραγματικά ένοχος ή όχι. Αυτό που αφορά είναι η ενοχή, που τόσο απελπισμένα προσπαθεί να κρύψει, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο, από μόνος του, ένοχος στο κοινό.

Το ίδιο μοτίβο, του ξένου που κατηγορείται για φόνο και το γεγονός ότι ο θεατής δεν γνωρίζει από την αρχή για την ενοχή ή την αθωότητά του, το έχουμε δει και παλαιότερα στον "Ενοικιαστή". Εκεί βέβαια, το καλό και το κακό, το δίπολο δηλαδή, βρίσκεται σε ένα πρόσωπο κι ο Hitchcock επιλέγει να το δείξει μέσω του παιχνιδιού με το φως.

Ας σημειώσουμε, τέλος, ότι από την ταινία δεν λείπει το χιούμορ για τη γυναικεία και την παιδική φύση ή ακόμα και για το θάνατο, μέσω ενός παιχνιδιού δολοφονίας που σκαρώνουν ο πατέρας μαζί με έναν φίλο του. Η τραγική ειρωνεία, παράλληλα, είναι ότι αυτοί που συζητούν υποθετικά για μια δολοφονία, θα αποκτήσουν, άθελά τους, ρόλο-κλειδί για την σωτηρία ενός ήρωα.

Προτείνεται ανεπιφύλακτα σε όλους τους λάτρεις του παλιού καλού σινεμά, σ' αυτούς που ψάχνουν να βρουν μια παλιά, καλή, κλασική ταινία ή σε όσους θέλουν μια καλή ταινία μυστηρίου. Μπορεί από πολλούς κριτικούς να μην θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του μεγάλου δημιουργού, αλλά αν έχετε γνωστούς που βλέπουν παλιό κινηματογράφο και δει Hitchcock, μην παραξενευτείτε αν σας πουν ότι είναι μια από τις αγαπημένες τους.

Βαθμολογία: 4/5

Τα σχετικά
Αμερικάνικη ταινία μυστηρίου του 1943, βασισμένη σε ιστορία του Gordon McDonell, σε σενάριο των Thornton Wilder, Sally Benson και Alma Reville και σκηνοθεσία του Alfred Hitchcock, διάρκειας 108 λεπτών, με βασικούς πρωταγωνιστές, τους Joseph Cotten, Teresa Wright, Henry Travers, Patricia Collinge, Edna May Wonacott, Charles Bates, Macdonald Carey, Wallace Ford και Hume Cronyn.

Οι σύνδεσμοι
Trailer 
Imdb 
Rotten Tomatoes