(1966) Η κλέφτρα

Πρωτότυπος/Αγγλικός τίτλος: Gambit

Η υπόθεση

Ο Harry Dean (Michael Caine) είναι ένας επίδοξος κλέφτης έργων τέχνης, που έχει καταστρώσει το τέλειο σχέδιο για την κλοπή ενός κινέζικου γλυπτού, ανεκτίμητης αξίας. Το σχέδιό του, βέβαια, προϋποθέτει και τη συνεργασία της Nicole Chang (Shirley MacLaine), μιας γυναίκας που μοιάζει απίστευτα με την νεκρή σύζυγο του ζάπλουτου ιδιοκτήτη του επικείμενου γλυπτού, Shahbandar (Herbert Lom). Οι δυο τους θα ταξιδέψουν στην Μέση Ανατολή, όπου θα γνωρίσουν τον Shahbandar, θα εισχωρήσουν στο πολυτελές διαμέρισμά του και θα πραγματοποιήσουν την κλοπή. Το ζήτημα είναι ότι η πραγματικότητα απέχει πολύ από το εξιδανικευμένο σχέδιο του Harry.

Η κριτική
"Η κλέφτρα" είναι μια ιδιότυπη ταινία, καθώς ανήκει παράλληλα και στο είδος της κωμωδίας, αλλά και σ' αυτό των ταινιών μυστηρίου. Ατμοσφαιρική κι έξυπνα δουλεμένη και στα δυο είδη που πρεσβεύει, καταφέρνει να κρατήσει απ' αρχής ως τέλους το ενδιαφέρον του θεατή της, με τις διάφορες μικρο-ανατροπές της.
Ξεκινώντας, βλέπουμε ότι το κωμικό στοιχείο έγκειται στο γεγονός ότι, όταν ο Harry προσεγγίζει την Nicole, δεν της εξηγεί απλά το σχέδιό του, αλλά το φαντασιώνεται, αφήνοντας τον θεατή να εισχωρήσει στις σκέψεις του και να τις δει να ζωντανεύουν μπροστά του. Έτσι, έχοντας παρακολουθήσει, με τα ίδια του τα μάτια, πώς έχουν τα πράγματα στο κεφάλι αυτού του μικρο-εγκληματία, δεν μπορεί παρά να γελάσει όταν βλέπει ότι τα πράγματα δεν εξελίσσονται, ούτε στο ελάχιστο, όπως θα περίμενε ο πρωταγωνιστής.
Οφείλω, δε, να ομολογήσω ότι η παραπλάνηση του θεατή, ο οποίος πιστεύει όσο παρακολουθεί την αρχή της ταινίας ότι το κόλπο καλύπτει μόνο ένα μικρό μέρος της, είναι ευφυέστατη, καθώς όχι μόνο στοχεύει στη μετέπειτα σύγκριση των διαφόρων σκηνών που θα προκαλέσουν το γέλιο, αλλά τραβάει την προσοχή του κοινού σαν μαγνήτης, αφού κατάφερε να το ξεγελάσει ήδη μια φορά.
Όσον αφορά το μυστήριο τώρα, ακριβώς επειδή εμείς έχουμε παρακολουθήσει την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου, η κάθε ανατροπή του σεναρίου που έχει στο μυαλό του ο Harry, περιπλέκει τα πράγματα και δημιουργεί εμπόδια τα οποία δύσκολα θα ξεπεραστούν. Ίσως η μεγαλύτερη ανατροπή όλων, να είναι το γεγονός ότι ο Shahbandar, δεν μαγεύεται από την ομοιότητα της Nicole με την πρώην γυναίκα του, αλλά αντιθέτως την βρίσκει αρκετά ύποπτη. Το ζήτημα, όμως, είναι ότι ο σπουδαίος Shahbandar, δείχνει δείγματα αλαζονείας καθώς αντί να προσπαθήσει ν' αποκαλύψει την απάτη, παίζει στο έργο του Harry, προσπαθώντας να ξεγελάσει τον επιτήδειο εγκληματία.
Από σκηνοθετικής πλευράς, αλλά κι από πλευράς φωτογραφίας, το έργο έχει μια αισθητική αρκετά ατμοσφαιρική, καθώς τα χρώματα κυριαρχούν στην εικόνα, αλλά παράλληλα, όταν η πλοκή το απαιτεί, η εικόνα βυθίζεται στο σκοτάδι ή εκτυλίσσεται σε ένα σκηνικό με πιο χλωμές χρωματικές αποχρώσεις, στον οποίο τονίζεται η επικινδυνότητα της στιγμής. Με τον ίδιο τρόπο, βλέπουμε ότι λειτουργεί κι η χρήση της μουσικής, η οποία κατά μια έννοια συμπληρώνει την εικόνα.
Επίσης, το γεγονός ότι ο κύριος τόπος δράσης είναι μια πλασματική χώρα της Μέσης Ανατολής, το Damuz, που ως γνωστόν από εκείνη την περίοδο οι Άραβες συγκέντρωναν στα χέρια τους μεγάλες περιουσίες και διευρύνονταν επιχειρηματικά, σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί μια ιδιαίτερα έξυπνη ιδέα, όπως παράλληλα και το γεγονός ότι η Nicole κατοικεί κι εργάζεται σε μια εξωτική Βρετανική πρώην αποικία (κι εκείνης της περιόδου μέλος της Βρετανικής κοινοπολιτείας) της Κίνας, το Hong Kong.
Από υποκριτικής άποψης, οι πρωταγωνιστές της είναι καταπληκτικοί, με τον Michael Caine να δίνει ρέστα ως φερόμενος ευγενής κακοποιός και την Shirley MacLaine να είναι εξίσου απολαυστική ως άλαλο υποχείριο του Harry κι ατίθαση συνεργός του. Ο Herbert Lom, επίσης, είναι εξαιρετικός στον ρόλο του Άραβα μεγιστάνα κι οι υπόλοιποι ηθοποιοί που συμπληρώνουν το cast, αντάξιοι των πρωταγωνιστών.
Με άλλα λόγια, προτείνεται σε όσους ψάχνουν για μια καλογυρισμένη ταινία μυστηρίου, με αρκετό χιούμορ κι άριστες ερμηνείες.

Βαθμολογία: 3,5/5

Τα σχετικά

Αμερικάνικη κωμωδία του 1966, βασισμένη σε ιστορία του Sidney Carroll, σε σενάριο των Jack Davies και Alvin Sargent και σκηνοθεσία του Ronald Neame, διάρκειας 109 λεπτών, με βασικούς πρωταγωνιστές, τους Michael Caine, Shirley MacLaine, Herbert Lom, John Abbott, Roger C. Carmel κι Arnold Moss.

Οι σύνδεσμοι

Trailer 

Imdb 

Rotten Tomatoes 

(1946) Ο άγνωστος

Πρωτότυπος/Αγγλικός τίτλος: The stranger

Εναλλακτικός ελληνικός τίτλος: Ο ξένος

Η υπόθεση

Ο κύριος Wilson (Edward G. Robinson) είναι ένας από τους επικεφαλείς της "Επιτροπής Εγκλημάτων Πολέμου". Με δική του εντολή, το κελί ενός καταδίκου, του Meinike (Konstantin Shayne), θα παραμείνει "κατά λάθος" ανοιχτό, δίνοντάς του την δυνατότητα να δραπετεύσει και να οδηγήσει την Επιτροπή σ' έναν από τους εγκεφάλους του ολοκαυτώματος, ο οποίος μετά την εξαφάνισή του, έχει φροντίσει να διαγράψει τα ίχνη του κι είναι, πλέον, αδύνατον να εντοπιστεί διαφορετικά. Ο Meinike, πράγματι, θα οδηγήσει τον Wilson στην πόλη που βρίσκεται ο Franz Kindler (Orson Welles), ο νεαρός ναζί που αναζητά. Πριν προλάβει, όμως, ο επιθεωρητής ν' ανακαλύψει την καινούργια ταυτότητα του Kindler, ο Meinike εξαφανίζεται κι ο Wilson θα πρέπει μόνος του ν' ανακαλύψει ποιός είναι το πρόσωπο που αναζητά.

Η κριτική

Αν κι "Ο άγνωστος" δεν θεωρείται μια από τις ποιοτικότερες δουλειές του Orson Welles, δεν παύει να είναι ένα υπέροχο φιλμ νουάρ, στο οποίο ο δημιουργός του καταφέρνει να κρατήσει με εξαιρετικό τρόπο την προσοχή των θεατών του και να εντείνει την αγωνία τους για την εξέλιξη της ιστορίας.

Ακόμη κι αν αυτή η ταινία του Welles, δεν είναι από τις ταινίες που ο θεατής προσπαθεί ν' ανακαλύψει με την βοήθεια του πρωταγωνιστή τον δολοφόνο, αλλά μαθαίνει την ταυτότητά του στις πρώτες σκηνές, το σασπένς δεν παύει να είναι παρόν σ' όλη τη διάκρειά της, δίνοντας έτσι μια νότα τραγικής ειρωνείας σε αρκετά σημεία της. Ο θεατής γνωρίζει τα πάντα, κι όμως, ακριβώς επειδή γνωρίζει και δεν μπορεί να επέμβει, μένει καθηλωμένος να παρακολουθεί και να ελπίζει ότι ο Wilson θα καταφέρει να κάνει ό,τι ο ίδιος δεν μπορεί.

Ήδη από την πρώτη μέρα της άφιξης του, ο Wilson, θα πληροφορηθεί για την ταυτότητα του ανθρώπου που ψάχνει. Στο μαγαζί του κύριου Potter (Billy House), τη στιγμή που θα ρωτήσει για τον άντρα που παντρεύεται η Mary (Loretta Young), κόρη του Δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου, θα λάβει δυο απαντήσεις, η μια θα είναι του κυρίου Potter: "Έναν καθηγητή εδώ" κι η άλλη είναι μια γυναικεία φωνή που θα του πει: "Έναν ξένο"... σε μια πόλη που όλοι γνωρίζονται με όλους. Κι όμως, ο Wilson, ενώ ξέρει, θα πρέπει ν' ανακαλύψει τον ξένο, πριν να είναι πολύ αργά για την σύζυγό του.

Αισθητικά, πιστεύω ότι η νουάρ αίσθηση, δεν θα μπορούσε να δίνεται με πιο μεγαλειώδη τρόπο. Στο έργο, κυριαρχούν οι τεράστιες σκιές, που τις νιώθεις να πλησιάζουν απειλητικά όποιον βρεθεί στο δρόμο τους κι έχει τόσο έντονο κοντράστ, που πολλές φορές είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις το ανθρώπινο σώμα με χαμηλό φωτισμό, από τη σκιά του. Από την ταινία, δεν λείπουν επίσης κι οι αντανακλάσεις μέσω διαφόρων επιφανειών που καθρεφτίζουν.

Αξιοπρόσεκτο είναι, δε, και το χαρακτηριστικό που θα προδώσει την πραγματική ταυτότητα του Charles Rankin (Orson Welles), η εμμονή του με τα ρολόγια. Το ρολόι είναι αυτό που θα μιλήσει στον επιθεωρητή και θα τον ωθήσει να ψάξει ένα άτομο που έχει λατρεία με το συγκεκριμένο αντικείμενο και το ρολόι θ' αποτελέσει τον τόπο εξέλιξης των πιο έντονων κι αξιομνημόνευτων σκηνών της ταινίας. Ακόμα, όλη η αγανάκτηση των κατοίκων της πόλης για τις δολοφονίες και την αναστάτωση που έχουν υποστεί από τον Rankin, μπορεί κάλλιστα να συνοψιστεί στην εξής φράση: "Μακάρι ν' αφήνατε ήσυχο το ρολόι. Το Harper ήταν τόσο ήρεμο πριν." Και τέλος, το ρολόι είναι αυτό που έχει τον τελευταίο λόγο στην ζωή του Rankin.

Εκτός βέβαια, από την αρτιότητα των τεχνικών χαρακτηριστικών της ταινίας, στα οποία θα πρέπει να προσθέσω και την εκπληκτική λειτουργία της μουσικής επένδυσης, έντονο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιλογή των συγγραφέων να καταπιαστούν μ' ένα Γερμανό εγκληματία. Ένα θέμα αρκετά επίκαιρο, για την εποχή. Το στοιχείο που θα προδώσει, έστω και καθυστερημένα, τον Rankin, θα είναι η αναφορά του Karl Marx ως Εβραίου κι όχι Γερμανού. Η αναφορά στον γερμανικό ναζισμό και τις ιδέες που πρεσβεύει αυτός, σε συνδυασμό με τις εικόνες από το ολοκαύτωμα, που με τόσο θράσος προβάλει ο Welles στον θεατή, αποτελούν ίσως δυο από τους λόγους της τεράστιας εμπορικής επιτυχίας της ταινίας.

Η παρουσία, βεβαίως, του Edward G. Robinson σε ρόλο ντετέκτιβ, η επιλογή της Loretta Young ως η αθώα και διχασμένη σύζυγος ενός ναζί κι η ερμηνεία του Orson Welles ως ψυχωτικός Γερμανός, που είναι ικανός να κάνει τα πάντα προκειμένου να σωθεί, σε συνδυασμό με την σκηνοθετική επιλογή των κοντινών πλάνων, δίνουν στην ταινία όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την συμπλήρωση ενός εκπληκτικού φιλμ νουάρ.

Με λίγα λόγια, η ταινία προτείνεται σε όλους τους θαυμαστές του παλιού καλού νουάρ, του σασπένς και των καλών ερμηνειών. Μια ιδιαίτερα καλή πρόταση για τους σινεφίλ, που μπορεί να μην αποτελεί μια αντικειμενικά κορυφαία ταινία, αλλά που σίγουρα συγκαταλέγεται στις καλές κινηματογραφικές παραγωγές του ασπρόμαυρου κινηματογράφου.

Βαθμολογία: 4/5

Τα σχετικά

Αμερικάνικο φιλμ νουάρ του 1946, σε ιστορία του Victor Trivas, σενάριο των Victor Trivas, Decla Dunning, Anthony Veiller, John Huston και Orson Welles και σκηνοθεσία του Orson Welles, διάρκειας 95 λεπτών, με βασικούς πρωταγωνιστές, τους Edward G. Robinson, Orson Welles, Loretta Young, Konstantin Shayne, Richard Long, Philip Merivale και Billy House.

Οι σύνδεσμοι

Trailer 

Imdb

Rotten Tomatoes

(1943) Στη σκιά της αμφιβολίας

Πρωτότυπος/Αγγλικός τίτλος: Shadow of a doubt

Ελληνικός τίτλος της πρώτης έκδοσης: Το χέρι που σκοτώνει

Η υπόθεση

O Charlie (Joseph Cotten) είναι ένας νεαρός, εύπορος άντρας που ζει στη Φιλαδέλφεια. Μια μέρα συνειδητοποιώντας ότι δυο άντρες τον παρακολουθούν και θέλοντας να ξεφύγει απ' αυτούς, θα καταφύγει στο σπίτι της μεγαλύτερης αδελφής του, που βρίσκεται στα προάστια. Η μεγάλη κόρη της οικογενείας, συνονόματη του θείου Charlie, έχοντας πλήξει από τη βαρεμάρα της αστικής ζωής της, θα θελήσει να καλέσει τον θείο της στο σπίτι για ν' αποκτήσει η συνηθισμένη μικροαστική ζωή τους λίγο ενδιαφέρον. Ο Charlie έρχεται κι η οικογένεια τον υποδέχεται με βασιλικές τιμές. Παράλληλα, όμως, με τον θείο Charlie, θα κάνουν την εμφάνισή τους κι οι δυο άντρες που τον παρακολουθούσαν στην παλιά του κατοικία, δημιουργώντας υποψίες, στη νεαρή Charlie (Teresa Wright), για τα μυστικά που μπορεί να κρύβει ο άνθρωπος που τόσο θαυμάζει.

Η κριτική

"Το χέρι που σκοτώνει (Shadow of a doubt)" είναι μια κλασική ταινία, από τις σχετικά πρώτες ταινίες της Αμερικανικής περιόδου, του Alfred Hitchcock. Σαφέστατα, όντας μια από τις ταινίες του μεγάλου δημιουργού, μόνο ως αριστούργημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί... ένα από τα πολλά που κοσμούν τη λαμπρή καριέρα του γνωστότερου Άγγλου κινηματογραφιστή στην ιστορία.

Αν κι η συγκεκριμένη ταινία, με μια πρώτη ματιά, νομίζουμε ότι διαφοροποιείται αρκετά σε σχέση με το υπόλοιπο έργο του Άγγλου δημιουργού, θα δούμε ότι πληροί πολλά από τα μοτίβα που βρίσκει κανείς στις περισσότερες ταινίες του. Ίσως, πληροί περισσότερα απ' όσα μπορεί με γυμνό μάτι να δει κάποιος.

Κύριος πρωταγωνιστής της ταινίας είναι το σασπένς, κάτι επόμενο από τον μάστορα του είδους αυτού. Συναντάμε, επίσης, το τρένο, που υπάρχει σε αρκετές ταινίες του, συμβολίζοντας τη ρευστότητα των καταστάσεων και την αλλαγή που μπορεί να φέρει στους επιβάτες του, αλλά και στους κατοίκους των πόλεων απ' τις οποίες διέρχεται αυτό. Έπειτα, έχουμε τις σκιές, κατάλοιπο του Hitchcock απ' το γερμανικό εξπρεσιονισμό, αλλά και την υποβλητική μουσική που εντείνει την αγωνία του θεατή.

Άλλο ένα στοιχείο, όμως, που παρατηρούμε στη συγκεκριμένη ταινία, είναι το δίπολο του καλού και του κακού. Αυτή τη φορά, βέβαια, το καλό και το κακό δεν συνυπάρχουν μέσα στον ίδιο χαρακτήρα, τον γνωστό αθώο ήρωα του Hitchcock που κατηγορείται άδικα για ένα έγκλημα που δεν έχει διαπράξει. Αντίθετα, σ' αυτήν την ταινία του, ο μεγάλος σκηνοθέτης, έχει ξεχωρίσει το καλό και το κακό σε δυο πρόσωπα, που αποκτούν υπόσταση το ένα μέσα απ' το άλλο. Φυσικά, αναφέρομαι στον θείο Charlie και την νεαρή Charlie, που μοιράζονται το ίδιο όνομα, τις ίδιες σκέψεις, αλλά και τα ίδια βιώματα (ακόμα κι αν ο ένας απ' τους δυο δεν τα έχει ζήσει ποτέ του).

Το στοιχείο του ανοίκειου, τώρα, θα το δούμε να υπάρχει μέσα στον θείο Charlie. Ένα αγαπημένο πρόσωπο της οικογενείας, που κρύβει, όμως, πολλά κι επικίνδυνα μυστικά. Η αλήθεια είναι ότι δεν αφορά καθόλου αν ο Charlie, που κατηγορείται για φόνο, είναι πραγματικά ένοχος ή όχι. Αυτό που αφορά είναι η ενοχή, που τόσο απελπισμένα προσπαθεί να κρύψει, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο, από μόνος του, ένοχος στο κοινό.

Το ίδιο μοτίβο, του ξένου που κατηγορείται για φόνο και το γεγονός ότι ο θεατής δεν γνωρίζει από την αρχή για την ενοχή ή την αθωότητά του, το έχουμε δει και παλαιότερα στον "Ενοικιαστή". Εκεί βέβαια, το καλό και το κακό, το δίπολο δηλαδή, βρίσκεται σε ένα πρόσωπο κι ο Hitchcock επιλέγει να το δείξει μέσω του παιχνιδιού με το φως.

Ας σημειώσουμε, τέλος, ότι από την ταινία δεν λείπει το χιούμορ για τη γυναικεία και την παιδική φύση ή ακόμα και για το θάνατο, μέσω ενός παιχνιδιού δολοφονίας που σκαρώνουν ο πατέρας μαζί με έναν φίλο του. Η τραγική ειρωνεία, παράλληλα, είναι ότι αυτοί που συζητούν υποθετικά για μια δολοφονία, θα αποκτήσουν, άθελά τους, ρόλο-κλειδί για την σωτηρία ενός ήρωα.

Προτείνεται ανεπιφύλακτα σε όλους τους λάτρεις του παλιού καλού σινεμά, σ' αυτούς που ψάχνουν να βρουν μια παλιά, καλή, κλασική ταινία ή σε όσους θέλουν μια καλή ταινία μυστηρίου. Μπορεί από πολλούς κριτικούς να μην θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες ταινίες του μεγάλου δημιουργού, αλλά αν έχετε γνωστούς που βλέπουν παλιό κινηματογράφο και δει Hitchcock, μην παραξενευτείτε αν σας πουν ότι είναι μια από τις αγαπημένες τους.

Βαθμολογία: 4/5

Τα σχετικά
Αμερικάνικη ταινία μυστηρίου του 1943, βασισμένη σε ιστορία του Gordon McDonell, σε σενάριο των Thornton Wilder, Sally Benson και Alma Reville και σκηνοθεσία του Alfred Hitchcock, διάρκειας 108 λεπτών, με βασικούς πρωταγωνιστές, τους Joseph Cotten, Teresa Wright, Henry Travers, Patricia Collinge, Edna May Wonacott, Charles Bates, Macdonald Carey, Wallace Ford και Hume Cronyn.

Οι σύνδεσμοι
Trailer 
Imdb 
Rotten Tomatoes